Hagelwitte stranden of terrorisme?
Het zal je misschien verbazen, maar na het lezen van de titel ’Stoelriemen vast’ ontstaan er naar alle waarschijnlijkheid direct twee groepen lezers. De eerste groep verheugt zich op een verre vliegbestemming en geeft zich stante pede over aan dagdromen over hagelwitte stranden, wuivende palmbomen, exotische culturen, ongeëvenaarde trektochten door ongerept natuurschoon, etcetera. De tweede groep voelt ter hoogte van het woord ‘Stoelriemen’ al een vage kramp door de onderbuik trekken en belandt vervolgens na het woord ‘vast’ definitief en ongewild in ‘dagmerries’ over terrorisme, turbulentie, fatale crashes en psychotische piloten.
Eén op de 3 Nederlanders
Het feit dat er vaak wat lacherig wordt gedaan over vliegangst is onterecht, want maar liefst één op de drie Nederlanders ervaart stressklachten als het om vliegen gaat. Het feit dat deze groep zo groot is, heeft niets te maken met het feit dat vliegen objectief gezien grote risico’s met zich meebrengt. Reizen per vliegtuig is namelijk nog steeds verreweg de meest veilige manier van reizen. Deze groep is zo groot, omdat vliegen nou eenmaal appelleert aan een heel scala aan onderliggende angsten (die in de meeste gevallen, als je er wat dieper in kijkt, trouwens eigenlijk heel ergens anders over gaan).
Van claustrofobie tot sociale angst
Voor de een is het meest verschrikkelijke aan vliegen dat je gedurende een lange periode opgesloten zit in een kleine ruimte. Anderen houden nou eenmaal niet van grote hoogten of van uren lang lucht inademen die pak hem beet 360 onhygiënische anderen net uitgeademd hebben. Een volgende passagier vindt het niet te verdragen dat je in een vliegtuig zelf geen enkele controle kunt uitoefenen op het wel en wee van het vliegtuig, terwijl degene daarnaast juist doodsangsten uitstaat bij de gedachte dat onbevoegden tijdens de vlucht wél controle gaan krijgen over het vliegtuig. Dan zijn er natuurlijk ook nog mensen die een traumatische gebeurtenis in hun systeem hebben zitten of een ietwat turbulente ervaring hebben gehad tijdens een eerdere vlucht. Tenslotte is er ook nog een groep die vliegen een stuk aangenamer zou vinden als het zonder al die andere mensen om zich heen kon. Kortom: vliegangst kent vele verschillende gezichten.
Goed behandelbaar
Mocht je zelf last hebben van enige vorm van vliegangst, dan is het belangrijk om voor jezelf eens na te gaan waar jij precies bang voor bent op het moment dat je gaat vliegen. Als je vliegangst dusdanige vormen aan gaat nemen dat je bepaalde vakanties gaat vermijden, dierbare vrienden of familie niet meer durft op te zoeken of er zelfs je baan voor wilt gaan opzeggen, is het raadzaam om deskundige hulp te zoeken. Bijvoorbeeld bij een ervaren therapeut of bij de Stichting Valk. Vliegangst kan behoorlijk onprettige vormen aannemen, maar is, in verreweg de meeste gevallen, gelukkig ook heel goed behandelbaar
Doe-het-zelf
Mocht je het, om wat voor reden dan ook, niet nodig of niet wenselijk vinden om professionele hulp te zoeken, dan is er gelukkig ook veel dat je zelf kunt doen om jouw specifieke stress over vliegen beter te leren hanteren.
Zorg dat je uitgerust aan je vlucht begint en vermijd overmatig gebruik van drankjes die hartslagverhogend werken (alcohol en cafeïne).
Neem, als je je zorgen maakt dat je stress aan boord kan oplopen tot een paniekaanval (in overleg met je huisarts), voor de zekerheid wat pilletjes mee waar je wat rustiger van wordt. Houd er wel rekening mee dat middelen als Oxazepam in sommige landen in het kader van de narcoticawet verboden zijn. Soms is de wetenschap dat je iets kunt doen om rustiger te worden als je stress krijgt al hulp genoeg en hoef je het pilletje aan boord uiteindelijk niet eens in te nemen
Zoek afleiding op momenten dat je stress omhoog voelt komen, bijvoorbeeld door op je smartphone (in vliegtuigmodus) naar je lievelingsmuziek te luisteren, een inspirerend boek mee te nemen of aan boord een mooie film te bekijken.
Let op je ademhaling. Adem niet te snel en te oppervlakkig in, want dan vergroot je de kans dat je gaat hyperventileren. Focus op je uitademing door langer uit- dan in te ademen en blaas je adem langzaam uit alsof je kaarsjes op een verjaardagstaart uitblaast. Breng je aandacht naar je voeten of naar een punt zo laag mogelijk in je lichaam, zodat je, ook in de lucht, zo goed mogelijk geaard en verbonden met je lichaam blijft.
Aanvaard je angst
Tenslotte de meest effectieve, maar helaas ook meest moeilijk toe te passen handreiking:
Probeer de angst die naar boven komt te accepteren in plaats van te bestrijden
Heet je angst als het ware welkom in plaats van je er direct met hand en tand tegen te gaan verzetten. Denk als je naar de luchthaven reist (of als je je stoelriem vast maakt) niet ‘o jee, straks krijg ik weer vliegangst’, maar vervang deze gedachte door ‘waarschijnlijk krijg ik zo weer vliegangst en dat is ok, want ook dat gaat weer voorbij en bovendien weet ik wat ik moet doen als het zich voordoet’.
Richt je dus niet op de (overigens volstrekt begrijpelijke) wens dat je angst á la minute moet verdwijnen, omdat het zo rot voelt en je bang bent dat het erger wordt. Leer jezelf hoe je je eigen angst er kunt laten zijn en hoe je er vervolgens goed mee om kunt gaan. Hoe meer je angst gaat afwijzen, vermijden en onderdrukken, hoe sterker je de angst (onbedoeld) maakt.
Angst is net een opblaasbal
Angst is namelijk net als een opblaasbal: hoe harder en dieper jij hem onder water probeert te duwen, des te sneller, hoger en oncontroleerbaarder hij boven de oppervlakte uit zal schieten. Angst voedt zich met de kracht waarmee jij het uit de weg probeert te gaan of probeert te onderdrukken, maar verliest zijn grip zodra je stopt met wegbewegen, je omdraait en de angst recht doch met compassie aankijkt.
Oefen jezelf daarom in je angst met open vizier tegemoet treden en er vanuit acceptatie bij aanwezig kunnen blijven. Dit klinkt wellicht als een onmogelijke of ietwat zweverige opgave, maar als je deze beweging eenmaal een keer ervaren hebt, wordt het een hele concrete ervaring die je steeds makkelijker af zal gaan.
© 2017 Mariëlle Borst
