In een familiesysteem krijgt iedereen vanaf zijn geboorte (eigenlijk al iets daarvoor) zijn eigen, compleet unieke plek en deze plek is nooit meer in te ruilen voor een andere plek. Je eigen plek is een geboorterecht. De plek van je vader is van je vader, die van je moeder van je moeder, die van je broers en zussen (als je die hebt) van je broers en zussen en die van jou is van jou en dat blijft ook zo. Zelfs na de dood. Lekker overzichtelijk zou je zeggen. Totdat het lot zijn intrede doet en familieleden (inclusief jijzelf) zich opeens ‘all over the place’ bevinden….
Wat (on)praktische voorbeelden
Vader of moeder komt jong te overlijden, waardoor één van de kinderen de achtergebleven ouder gaat helpen met dingen die normaal gesproken bij de plek van de overleden ouder hoorden. Het kind komt onwillekeurig op de plek van de overleden vader of moeder terecht.
Vader en moeder maken regelmatig ruzie en trekken bewust of onbewust hun kinderen in het speelveld. De kinderen krijgen hierdoor het gevoel dat ze niet trouw kunnen zijn aan beide ouders tegelijkertijd (en dus niet aan zichzelf) en/of ze voelen zich geroepen om tussen hun ouders te gaan bemiddelen. De kinderen komen, of ze dat nou willen of niet, op de plek van (en tussen) de ouders terecht (in vaktermen ‘triangulatie’).
Een kind voelt zich geroepen om voor één of beide ouders te gaan zorgen, terwijl dat eigenlijk andersom zou moeten zijn. Het kind neemt zo de plek van de ouders van zijn ouders in (in vaktermen ‘parentificatie’). Parentificatie treedt overigens ook op als een kind zó verbolgen is over de eigen opvoeding dat hij of zij zichzelf heimelijk (of openlijk) beter acht dan de eigen ouders en zichzelf boven hen stelt door steeds een negatief oordeel over hen te vellen.
Een kind komt jong te overlijden en een broer of zus vraagt zich af waarom dit kind ‘moest’ sterven, terwijl hij of zij zelf ‘mag’ leven. Vanuit dit innerlijke vraagstuk kan de neiging ontstaan destructief gedrag te gaan vertonen. Het kind probeert zich op deze manier (vaak onbewust) richting de plek van de overleden broer of zus te bewegen (in vaktermen ‘navolgen’).
De communicatie met je schoonfamilie loopt op de een of andere manier via jou in plaats van via je echtgenoot. Jij bent in het familiesysteem van je echtgenoot mogelijk op de plek van je man (of vrouw) terecht gekomen.
Rode draad
Natuurlijk zijn er nog legio andere voorbeelden te benoemen, maar de rode draad is denk ik wel duidelijk. Er ontstaat een situatie of een familiedynamiek die maakt dat iemand richting een andere plek gezogen wordt dan de eigen plek om daar de eigen energie aan te wenden om het evenwicht in het familiesysteem te herstellen.
Zoals bovengenoemde voorbeelden duidelijk maken, gebeurt dit soms uit bittere noodzaak, om een door het noodlot getroffen familielid te ontlasten en om als gezin te kunnen overleven. Soms in de hoop dat zo de harmonie in het gezin hersteld kan worden. Soms vanuit onverwerkte emoties of misplaatste superioriteit. Soms vanuit een (onbewuste) binding aan eerdere ingrijpende gebeurtenissen in het familiesysteem. Soms vanuit het idee dat één en ander zo soepeler kan verlopen.
Loyaliteit en Binding
Wat de onderliggende reden om van je eigen plek te raken ook is, want ook hier zijn nog legio andere (systemische en persoonlijke) drijfveren te benoemen, de onderliggende
loyaliteit en binding aan je eigen familiesysteem
is een
niet te onderschatten kracht
die per definitie
veel meer invloed
op ons leven heeft
dan we beseffen….
Winst & Verlies
Precies daarom valt er zoveel winst te behalen als we proberen ons meer bewust te worden van de plek die we binnen ons familiesysteem innemen en tevens tijdig leren herkennen wanneer we op de plek van iemand anders terecht zijn gekomen (dit geldt overigens ook voor de plek die we binnen organisatiesystemen innemen).
Langdurig op de plek van een ander bivakkeren heeft namelijk nogal wat nadelige consequenties. Zowel voor het systeem als voor het individu dat op de plek van een ander terecht is gekomen.
Het verstoren van de ordening
Op het niveau van het systeem raakt allereerst de ordening verstoord, waardoor de liefde en de energie in het systeem niet meer goed kunnen stromen. Dit kan allerlei vormen van collectief gedonder en stagnatie geven, zoals bijvoorbeeld: chronische onrust, angst, wantrouwen, gedoe om niks (of om alles), slepende conflicten, machtstrijd, onderhuidse spanningen, het buitensluiten van familieleden, ongezonde verhoudingen, doelen die maar niet in zicht komen, ziektes, vermoeidheid, etc.
Het verstoren van de balans
Op het niveau van het individu dat niet op zijn eigen plek staat, kan het aanvankelijk nog best prettig voelen. Een plek hoger in de hiërarchie van het systeem kan je in het begin bijvoorbeeld nog wel het gevoel geven dat je belangrijker bent dan voorheen en dat jij dit varkentje, in tegenstelling tot hen die jou hierin voorgingen, wél even gaat wassen.
Helaas is dit gevoel uiterst tijdelijk, want groter moeten zijn dan je eigenlijk bent gaat ‘deep down’ altijd hand in hand met faalangst. Vervolgens treedt er ook nog eens een soort wet in werking, die maakt dat alles wat je vanaf een andere plek dan je eigen plek onderneemt, uiteindelijk meer energie kost dan het oplevert. Je geeft op de plek van een ander dus structureel meer dan je ontvangt.
Tegelijkertijd is het op de plek van een ander een stuk onwaarschijnlijker dat je krijgt wat je nodig hebt om op een gezonde manier je eigen leven te kunnen leiden. De liefde en de energie die normaal gesproken vrijelijk door het systeem stromen zijn immers geblokkeerd geraakt door de verstoring van de ordening.
“Alleen het eigene dragen sterkt”
Dit alles maakt dat je eigenlijk alleen echt gezien, gehoord, begrepen en gesteund kan worden als je vanuit je eigen plek leeft, spreekt en handelt. Je eigen plek is immers de enige plek waar je thuis hoort in de diepste zin van het woord. Het is tevens de enige plek die je de kracht geeft te dragen wat van jou is.
Mocht je dus het gevoel hebben dat je regelmatig verstrikt raakt in situaties waar je niet direct de vinger achter krijgt of merken dat een bepaalde situatie je disproportioneel veel energie kost, ga dan eens na of je nog wel op je eigen plek staat.
Ben je onverhoopt op een andere plek terecht gekomen, zoek dan (bijvoorbeeld aan de hand van een zeer aan te raden workshop familieopstellingen bij het Bert Hellinger Instituut of met hulp van een systemisch geschoolde professional) uit hoe je daar terecht gekomen bent en vooral ook wat je daar houdt en laat het vervolgens in alle eerbied los, want zowel voor jou als voor ieder ander geldt:
“Alleen het eigene dragen sterkt.”
© 2017 Mariëlle Borst
N.B. Met dank aan alles wat ik bij het Bert Hellinger Instituut in Groningen over deze materie heb kunnen leren!
